Beschermingsopdracht Oekraïense ontheemden

Bijna een jaar na het begin van de Russische invasie in Oekraïne op 24 februari 2022, hebben ruim 4.8 miljoen mensen zich geregistreerd voor de tijdelijke bescherming van Oekraïense ontheemden waartoe de lidstaten van de Europese Unie (EU) besloten hebben. Al in het najaar van 2022 heeft de EU een verlenging van de tijdelijke beschermingsmaatregel in het vooruitzicht gesteld tot 4 maart 2024. Landen als Polen (meer dan 1.5 miljoen), Duitsland (rond een miljoen) en Tsjechië (bijna 500 duizend) vangen zeer omvangrijke aantallen ontheemden op, maar ook Nederland zit met bijna 90 duizend geregistreerde Oekraïense ontheemden op bijna 98% van de beschikbare bedden.

Om een inschatting te kunnen maken van de omvang van de beschermingsopdracht in Nederland, is er behoefte aan een inschatting van het aantal ontheemden dat Oekraïne in de komende maanden zal verlaten en kan terugkeren, en ook aan een benadering van het aantal mensen dat zal door migreren vanuit een land van eerste opvang naar Nederland.

Instituut Clingendael heeft op verzoek van het Directoraat-Generaal Oekraïne een early warning early action (EWEA) model ontwikkeld met factoren van invloed op vertrek en terugkeer respectievelijk doormigratie van Oekraïense ontheemden naar Nederland. Dit rapport biedt een update van de monitoring van deze factoren. We kijken naar de ontwikkelingen van de afgelopen maanden om een onderbouwde vooruitblik te kunnen geven voor de komende maanden. In aanvulling op deze trendanalyses is ook dit keer een sociale media-analyse uitgevoerd en verwerkt in de bevindingen.

In de publicatie van december 2022 signaleerden we een aantal mogelijke kritieke gebeurtenissen of game-changers die een trendbreuk zouden kunnen betekenen met de verwachte gestage toename van de aantallen ontheemde Oekraïners in Nederland. Deze kritieke gebeurtenissen zouden een piek tot gevolg hebben in de migratiebewegingen vanuit Oekraïne en/of doormigratie vanuit landen van eerste opvang. Sinds de verschijning van de laatste EWEA-publicatie is er geen sprake geweest van een plotselinge significante stijging van de aantallen. Eerder zien we een lichte afvlakking van de gestage toename van Oekraïners die in Nederland tijdelijke bescherming zoeken. Uit onze monitoring van de ontwikkelingen in en rond Oekraïne volgt echter dat nog altijd rekening moet worden gehouden met kritieke gebeurtenissen. In dit rapport schetst Clingendael daarom in aanvulling op de reguliere EWEA-update een aantal scenario’s dat gebaseerd is op de geïdentificeerde mogelijk kritieke gebeurtenissen. Als één van deze scenario’s optreedt betekent dat een kantelpunt in het aantal in Nederland te verwachten Oekraïense ontheemden.

Door middel van de trendanalyses op basis van het EWEA-model en de piekscenario’s hoopt Clingendael bij te dragen aan een zoveel als mogelijk evidence-based voorbereiding op de bescherming van Oekraïense ontheemden in Nederland.

Lees het volledige rapport.